بیماری دیسک کمر یکی از شایع‌ترین بیماری‌های ارتوپدی است که می‌تواند بر اثر ضربه یا فشار به ستون فقرات ایجاد شود. به علت درد شدید دیسک بیرون زده، تحرک شما ممکن است تحت تأثیر قرار بگیرد. این درد، نه‌تنها می‌تواند آسایش شما را بر هم بزند، بلکه ممکن است به شما اجازه ندهد برای مدت طولانی در وضعیت ایستاده یا نشسته قرار بگیرید.
روش های مختلفی برای مبارزه با این بیماری مزمن وجود دارد؛ از جراحی‌های تخصصی گرفته تا شیوه‌های مدرن بدون نیاز به جراحی. هدف این مقاله، بررسی مزایا، معایب و بهترین زمان برای انتخاب این روش‌های درمانی است. بنابراین، اگر به دنبال بهترین روش برای رهایی از آسیب دیسک ستون فقرات خود هستید، تا آخر این مطلب با ما همراه باشید.
دیسک آسیب‌دیده کمر چیست و چرا رخ می‌دهد؟
دیسک‌ها بین هر مهره از ستون فقرات قرار می‌گیرند. آنها ساختارهایی با شکل ژله‌ای هستند که موجب جلوگیری از وارد شدن فشار به مهره‌های ستون فقرات می‌شوند که از وارد شدن فشار مستقیم به ستون فقرات جلوگیری می‌کنند. اگر دیسک‌ها از محل اصلی خود خارج شوند، بر عصب مجاور فشار زیادی وارد خواهند کرد که نتیجه آن بیماری دیسک بیرون‌زده خواهد بود.
با افزایش سن ممکن است دیسک‌های ناحیه کمر دچار تحلیل شده و نتوانند مانند قبل به‌عنوان محافظ ستون فقرات عمل کنند. در این حالت دیسک نیاز به درمان خواهد داشت، اما آیا علت اصلی آسیب به دیسک، کهولت سن است؟ موارد زیر، رایج‌ترین علل بروز این بیماری دردناک هستند:
- اضافه وزن و فشار بر ستون فقرات و پاها
- سبک زندگی کم تحرک و پشت میز نشستن‌های مداوم
- حرکات ناگهانی و نادرست برای جابجایی وسایل یا ورزش غیر اصولی
- فرسایش دیسک به دلیل افزایش سن و عدم مراقبت در طول دوران جوانی
روش‌های درمان غیرجراحی دیسک آسیب‌دیده کمر
بیشتر افرادی که از دیسک کمر رنج می‌برند، برای تسکین علائم آن نیازی به جراحی ندارند. گاهی با چند روز استراحت مطلق به همراه مصرف داروهای ضدالتهابی زیر نظر پزشک، می‌توان به کاهش درد کمک کرد. اگر با انجام این روند همچنان درد ادامه داشته باشد، باید بررسی کرد که آیا درمان غیرجراحی می‌تواند مفید باشد؟ برای پاسخ به این سوال اجازه بدهید انواع روش و مزایای درمان‌های غیر جراحی را بررسی کنیم:
- مزایای درمان غیرجراحی:
- دوره نقاهت کوتاه‌تر
- عدم نیاز به بستری شدن
- هزینه کمتر و ریسک پایین‌تر نسبت به جراحی
- امکان بازگشت سریع‌تر به فعالیت‌های روزمره
- کاهش احتمال عوارض جانبی
- انعطاف‌پذیری بیشتر در انتخاب درمان
- پشتیبانی از درمان‌های ترکیبی
انواع روش‌های غیرجراحی
از روش‌های غیرجراحی برای رهایی از دیسک کمر می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- در صورت انتخاب روش توان‌بخشی، شما با مزایای آن مثل تقویت عضلات پشتیبان ستون فقرات، کاهش فشار روی دیسک و بهبود دامنه حرکتی مواجه خواهید بود.
- انجام ورزش و حرکات اصلاحی، به‌خصوص حرکات کششی و تقویتی، برای کاهش درد و التهاب مؤثر است.
- برای کاهش دردهای مشکل دیسک بین‌مهره‌ای می‌توان از داروهای ضدالتهاب و شل‌کننده‌های عضلانی که طبق نظر پزشک تجویز شده است، استفاده کرد.
- با تغییر سبک زندگی، یعنی بهبود وضعیت نشستن، خوابیدن و کاهش وزن می‌توانید به درمان دیسک کمر خود کمک کنید.
- در روش الکتروتراپی از امواج الکتریکی، لیزر و مغناطیسی برای التیام بخشیدن به دردهای بدن، عضلات و استخوان استفاده می‌شود.
- آب درمانی یکی دیگر از روش‌های موثر درمان بدون جراحی دیسک کمر است. گاهی برخی از افراد که از درد شدید دیسک رنج می‌بردند با روش آب درمانی شاهد کاهش قابل توجه درد و بهبود کمر خود شده‌اند.
فیزیوتراپی: راهکاری مؤثر برای درمان دیسک بیرون‌زده
یکی از موثرترین نوع درمان بدون جراحی دیسک بیرون‌زده، فیزیوتراپی است. با انجام این روش، فرد می‌تواند درد ناشی از دیسک آسیب دیده خود را تا حد زیادی کاهش داده و آن را بهبود ببخشد. بسته به نوع و شدت آسیب، متخصصان فیزیوتراپی برنامه‌های درمانی مختلفی برای رفع لغزش دیسک هر فرد در نظر می‌گیرند.
یکی از این برنامه‌ها، تکنیک‌های دستی برای کاهش فشار بر آن است. تکنیک‌های دستی جهت درمان بدون جراحی دیسک کمر، شامل دست‌کاری ستون فقرات، تکنیک‌های موبیلیزاسیون و ماساژ بافت نرم هستند.
در این راستا از دستگاه‌های توان‌بخشیِ الکتروتراپی دیسک کمر نیز به عنوان ابزارهایی برای تسکین درد و رفع التهاب استفاده می‌شود متخصصان فیزیوتراپی به تمام مراجعه‌کنندگان خود حرکات و ورزش مناسب آموزش می‌دهند تا بتوانند از آسیب مجدد در آینده جلوگیری کنند.
خوشبختانه درمان دیسک کمر با ورزش و فیزیوتراپی کمر امکان پذیر است و از ساده‌ترین روش‌های درمان پارگی دیسک محسوب می‌شود. مطالعات بین‌المللی متعددی به مقایسه تأثیر فیزیوتراپی و جراحی در درمان دیسک کمر پرداخته‌اند. به عنوان مثال، مطالعه‌ای در سال 2014 در مجله Spine منتشر شد که نشان داد در بیماران مبتلا به فتق دیسک کمری، نتایج بالینی فیزیوتراپی و جراحی پس از دو سال مشابه بوده است. این پژوهش پیشنهاد می‌کند که فیزیوتراپی می‌تواند به عنوان یک گزینه درمانی مؤثر و کمتر تهاجمی در نظر گرفته شود.
چه زمانی جراحی دیسک آسیب‌دیده ستون فقرات ضروری است؟
در بسیاری از موارد، درمان غیرجراحی برای دیسک آسیب‌دیده ستون فقرات کافی است. با این‌حال گاهی شرایطی پیش می‌آید که جراحی اجتناب‌ناپذیر می‌شود. اگر با هر یک از موارد زیر روبه‌رو هستید، ممکن است جراحی تنها راه درمان باشد:
1. درد شدید و مداوم در کمر یا پاها به حدی شدید باشد که حتی با مصرف دارو یا فیزیوتراپی به آن کمکی نکرده و زندگی روزمره شما مختل شده است.
2. بی‌حسی، ضعف عضلانی یا ناتوانی در کنترل پاها و دیگر اعضای بدن، نشانه‌ای از فشار شدید به عصب‌ها است.
3. علائمی مانند بی‌اختیاری ادرار یا مدفوع و بی‌حسی در ناحیه لگن که به آن سندروم دم اسب می‌گویند. این وضعیت بسیار جدی است و باعث فشار بر عصب‌های پایینی نخاع می‌شود. به درمان فوری نیاز دارد، و جراحی تنها گزینه درمانی است.
یکی از عواملی که فشار زیادی به ستون فقرات وارد می‌کند، نشستن طولانی‌مدت بدون رعایت اصول ارگونومی است. اگر ساعت‌ها پشت کامپیوتر می‌نشینید، مقاله راهنمای ارگونومیک برای گیمرها می‌تواند به شما کمک کند.
انواع روش‌های جراحی دیسک بیرون‌زده
روش‌های جراحی دیسک کمر معمولا نمی‌توانند تمامی علائم را به طور کامل از بین ببرند، اما در مقایسه با درمان‌های غیرجراحی، تأثیر بیشتری در کاهش فشار و درمان پارگی دیسک دارند. در ادامه به دو روش رایج جراحی دیسک کمر اشاره می‌شود:
1. لامینکتومی
در این روش، جراح بخشی یا تمام ساختار استخوانی پشت مهره‌ها (لامینا) را برمی‌دارد تا فضای بیشتری برای دیسک بیرون‌زده ایجاد شود. این جراحی معمولاً برای شرایط حاد مانند سندروم دم اسب انجام می‌شود و می‌تواند فشار روی نخاع و عصب‌ها را کاهش دهد.
2. دیسککتومی
در دیسککتومی، بخش بیرون‌زده دیسک که باعث فشار به اعصاب نخاعی شده است، برداشته می‌شود. این جراحی به کاهش فشار عصب و بهبود عملکرد آن کمک می‌کند. این روش را می‌توان به روش سنتی یا با تکنیک‌های کمتر تهاجمی، مانند آندوسکوپی نیز انجام داد.
مزایا و معایب هر روش درمانی
به منظور مقایسه بهتر روش‌های درمانی غیرجراحی و جراحی دیسک کمر، جدولی ارائه شده است. با مطالعه آن شما می‌توانید در مورد نحوه درمان آسیب دیسک ستون فقرات خود تصمیم‌گیری بهتری داشته باشید:
| درمان غیرجراحی (توان‌بخشی و غیره) | درمان جراحی دیسک بیرون‌زده | |
| هدف درمان | کاهش درد، بهبود حرکت و عملکرد، تقویت عضلات | حذف فشار از روی دیسک بیرون‌زده |
| روش‌های اصلی | ورزش‌درمانی، ماساژ، گرما/سرما درمانی، الکتروتراپی | جراحی‌هایی مانند دیسککتومی یا لامینکتومی |
| مدت زمان بهبودی | چند هفته تا چند ماه | ۲ تا ۶ هفته برای بهبودی اولیه و بهبودی کامل در چند ماه |
| خطرات و عوارض | درد موقت یا آسیب جزئی عضلانی | عفونت، آسیب عصب یا نیاز به جراحی مجدد |
| اثربخشی در درازمدت | موارد خفیف تا متوسط | موارد شدید یا عدم پاسخ به درمان‌های دیگر اثربخش‌تر |
| هزینه‌ها | کمتر از جراحی | بالا به دلیل هزینه‌های بیمارستان و جراحی |
| موارد مناسب استفاده | دیسک خفیف تا متوسط، بدون علائم شدید عصبی | دیسک‌های شدید با درد مداوم یا علائم عصبی شدید |
سوالات متداول
آیا درمان غیرجراحی برای همه مناسب است؟
خیر. درمان غیرجراحی برای عموم افراد مؤثر است؛ اما اگر افراد با علائم پیشرفته مثل اختلالات عصبی شدید مواجه باشند، شاید درمان غیرجراحی روی آنها اثر نداشته باشد.
چه خطراتی ممکن است در هنگام جراحی دیسک کمر وجود داشته باشد؟
برخی از خطرات جراحی دیسک کمر شامل عفونت، آسیب به اعصاب یا خونریزی است. با این حال، در بسیاری از موارد، جراحی موفقیت‌آمیز است و بیمار بهبود می‌یابد.
آیا پس از جراحی دیسک کمر می‌توانم به فعالیت‌های ورزشی خود بازگردم؟
پس از جراحی، دوره بهبودی بستگی به نوع عمل و وضعیت فرد دارد. در ابتدا، فعالیت‌های سنگین ممنوع است، اما با تایید پزشک و انجام فیزیوتراپی، معمولاً می‌توان به تدریج به فعالیت‌های سبک برگشت.
جمع‌بندی
درمان دیسک کمر می‌تواند به دو روش جراحی و غیرجراحی انجام شود که هرکدام مزایا و معایب خاص خود را دارند. روش‌های غیرجراحی مانند فیزیوتراپی و درمان با ورزش، به دلیل هزینه کمتر و عوارض کمتر، برای بسیاری از افراد مناسب است، اما در موارد شدید و پیشرفته ممکن است مؤثر نباشند.
در مقابل، جراحی دیسک کمر به ویژه در مواردی که درد شدید یا مشکلات عصبی وجود دارد، می‌تواند گزینه‌ای کارآمد باشد، هرچند هزینه و خطرات آن بیشتر است. برای انتخاب بهترین روش درمان، مشاوره با متخصص ضروری است تا بر اساس شرایط فردی، درمان مناسب تجویز شود.
با این‌حال، فیزیوتراپی نقش کلیدی در بهبود دیسک کمر و پیشگیری از جراحی‌های غیرضروری دارد و می‌تواند در بسیاری از موارد کاملا نتایج مثبتی به همراه داشته باشد.
فیزیوتراپی نقش مهمی در بهبود بیماران مبتلا به دیسک کمر دارد. برای آشنایی با این رشته و فرصت‌های شغلی آن، پیشنهاد می‌کنیم مقاله رشته فیزیوتراپی در ایران را مطالعه کنید.
