بررسی مزایای فیزیوتراپی برای سالمندان و افراد مسن

افزایش سن اگرچه نشان از بالارفتن تجربه و گذر از روزهای خاطره‌انگیز بسیاری دارد؛ اما می‌تواند با بیماری‌های مختلفی از جمله مشکلات ارتوپدی، عضلانی و حرکتی نیز همراه باشد. آمارهای رسمی نشان می‌دهند بیش‌از ۸۰ درصد مردان و زنان ۶۵ سال به بالا دچار آرتروز مفصلی هستند و این یعنی بیشتر سالمندان از دردهای عضلانی و استخوانی رنج می‌برند. با وجود اینکه سالمندی دوره مهمی از زندگی است و گریزی از عوارض آن وجود ندارد؛ اما می‌توان با گذراندن دوره‌های درمانی تحت نظر فیزیوتراپیست حرفه‌ای، سلامت جسم و روان را در دوران سالمندی به دست آورد و کیفیت زندگی را تا حد زیادی افزایش داد. با ما همراه باشید تا هر آنچه را که لازم است درباره فیزیوتراپی سالمندان بدانید، برایتان شرح بدهیم.

مزایای فیزیوتراپی سالمندان چیست؟

فیزیوتراپی سالمندان فواید و مزایای بسیار زیادی دارد و ضمن حفظ سلامت جسمی سالمندان می‌تواند روحیه آن‌ها را نیز تقویت کند. در ادامه با مهم‌ترین مزایای آن آشنا می‌شوید.

تقویت عضلات

یکی از اصلی‌ترین فواید فیزیوتراپی سالمندان و افراد مسن، تقویت توان عضلانی است. با افزایش سن، عملکرد و فیزیک بدن انسان با تغییر همراه می‌شود و هر یک از این تغییرات گسترده می‌‌‌توانند سستی، کرختی، خستگی زودرس، نبود تعادل و بی‌ثباتی را به همراه داشته باشند. اصلی‌ترین علت این اتفاق، کاهش توده عضلانی در پی افزایش سن است که به‌تدریج با حس ناتوانی فرد در حفظ تعادل همراه می‌شود. توجه‌نکردن به این مسئله حتی در میانسالی می‌تواند پیری زودرس را به‌همراه داشته باشد و اضافه‌شدن فاکتورهایی مانند افسردگی، دیابت، افزایش وزن، بیماری‌های قلبی و … فرد را از پا می‌اندازد.

در سنین سالمندی اگر عضلات، فعالیت کافی نداشته باشند به‌تدریج دچار ضعف و تحلیل خواهند شد. این جا است که فیزیوتراپ می‌تواند با طراحی تمرینات مناسب و تجویز یک دوره درمانی ویژه از ضعف عضلانی جلوگیری کند و کیفیت زندگی را بهبود ببخشد. در این میان اگر عضلات بیمار ضعیف باشند یا سالمند به بیماری‌هایی که منجر به آتروفی عضلات می‌شود، مبتلا باشد، تحریکات الکتریکی مانند FES و … نیز در برنامه درمانی قرار می‌گیرد.

بهبود تعادل و هماهنگی

حفظ تعادل و هماهنگی میان اعضا و اعصاب بدن انسان یکی از توانایی‌هایی است که به‌مرورزمان کمتر و کمتر می‌شود و این مسئله در سالمندان می‌تواند خطرات زیادی مانند افتادن و سقوط آن‌ها را به‌همراه داشته باشد. با این حساب می‌توان بهبود وضعیت تعادل و هماهنگی میان عصب و عضله را از فواید و مزایای فیزیوتراپی سالمندان دانست.

انجام تمرین‌های تعادلی که توسط درمانگر طراحی شده است و همچنین استحکام عضلات، وضعیت تعادل بدنی سالمند را بهبود می‌بخشد و همین افزایش تعادل در سنین بالا می‌تواند بالارفتن توان عضلانی، استحکام استخوان‌ها و مفاصل، کنترل حرکت بدن و افزایش کیفیت راه‌رفتن را به‌همراه داشته باشد. به‌این‌ترتیب سالمندان پس‌از گذراندن دوره‌های درمانی فیزیوتراپی می‌توانند از آزادی حرکت بیشتری برخوردار باشند و با کاهش ریسک سقوط، احتمال بروز مشکلات پی‌درپی را به حداقل برسانند.

اگر به دنبال اطلاعات بیشتر درباره تمرینات ویژه و ورزش‌های مفید در این زمینه هستید، مقاله تمرینات تعادل برای سالمندان را در وبلاگ کلینیک دنیز مطالعه کنید.

کاهش درد

کاهش درد را باید ملموس‌ترین مزیت فیزیوتراپی برای سالمندان دانست. با افزایش سن، فرد توان جوانی خود را از دست می‌دهد و ابتلا به بیماری‌هایی مانند آرتروز، روماتیسم و … می‌تواند به‌طورکلی توان حرکتی را از سالمند بگیرد.

درد زانو، درد گردن، درد دست و درد کمر از اصلی‌ترین مشکلاتی هستند که بیمار سالمند با آن‌ها دست‌وپنجه نرم می‌کند و جالب است بدانید علت اولیه بیشتر این دردها کاهش خون‌رسانی و نبود تحرک کافی است. واضح است که سالمندان به‌دلایل مختلف امکان و توان فعالیت بدنی روزانه را ندارند و فیزیوتراپی تنها راهی است که می‌تواند بدن آن‌ها را از کرختی خارج کند. که در این مرحله به سالمندان فزیوتراپی زانو، کمر، گردن و… پیشنهاد میشود.

خوشبختانه امروزه جلسات فیزیوتراپی طوری طراحی می‌شوند که نتیجۀ آن‌ها بهبود گردش خون، کاهش التهاب و کاهش درد است.

تجربه ثابت کرده است که عموم سالمندان به جلسات فیزیوتراپی پاسخ مثبت می‌دهند و یک فیزیوتراپیست حرفه‌ای می‌تواند با طراحی یک برنامه درمانی کامل و جامع براساس الگوهای رفتاری و حرکتی سالمند، و تعیین نوع فیزیوتراپی موردنظر از قبیل فیزیوتراپی کمر، فیزیوتراپی های دیگر وضعیت فیزیکی او را بهبود ببخشد و درد و التهاب را کاهش دهد.

افزایش انعطاف‌پذیری

افزایش سن و نبود تحرک کافی با سفتی عضلات، مفاصل و استخوان‌ها همراه می‌شود و نتیجه آن چیزی جز کاهش دامنه حرکتی اندام‌های مختلف بدن نخواهد بود. کافی است به سالمند خود نگاه کنید و ببینید که توان باز و بسته‌کردن و حرکت‌دادن عضلات و استخوان‌هایش به اندازه کافی نیست و برای مثال نمی‌تواند زانوی خود را کامل خم و راست کند. در چنین شرایطی، فیزیوتراپیست با طراحی یک برنامه تمرینی منظم و حفظ تحرک در سالمندان می‌تواند انعطاف‌پذیری آن‌ها را افزایش بدهد و عملکرد حرکتی را بهبود ببخشد.

روش‌های فیزیوتراپی برای سالمندان

درمان فیزیکی سالمندان با روش‌ها و تکنیک‌های مختلفی انجام می‌شود و فیزیوتراپیست براساس فاکتورهای مختلفی می‌تواند هر یک از این تکنیک‌ها را در برنامه درمان سالمند قرار دهد. کاربردی‌ترین تکنیک‌ها و روش‌های فیزیوتراپی سالمندان عبارت‌اند از:

تمرینات توانبخشی

یکی از اصلی‌ترین بخش‌های فیزیوتراپی سالمندان، تمرین‌درمانی و استفاده از حرکات ورزشی به‌منظور تقویت توان عضلانی، افزایش دامنه حرکت، انعطاف‌پذیری مفاصل، کاهش خشکی عضلات و بهبود وضعیت گردش خون است. تقریباً در همۀ دوره‌های درمانی، تمرینات ورزشی وجود دارند و فیزیوتراپیست‌ها می‌توانند با تجویز یک برنامه تمرینی ویژه به بهبود وضعیت عضلات کمک کنند.

ماساژ درمانی

تکنیک‌های دستی که به منوال‌تراپی نیز معروف‌اند از اصلی‌ترین روش‌های فیزیوتراپی به شمار می‌روند و نقش اساسی در بهبود وضعیت سالمند ایفا می‌کنند. در این تکنیک، فیزیوتراپیست تلاش می‌کند با دست‌های خود و تکیه بر دانش، مهارت و تجربه بر روی عضلات و استخوان‌ها مانور بدهد و در صورت وجود گره عضلانی، آن‌ها را باز کند. توجه داشته باشید که منشأ بسیاری از دردها همین گره‌های عضلانی کوچک و بزرگ هستند و تکنیک‌های دستی می‌توانند این گره‌ها را برطرف کنند.

تکنیک‌های دستی به‌طورکلی شامل جاانداختن مفاصل، ماساژ عمقی و واردکردن فشار لازم به عضلات و استخوان‌ها می‌شوند و اثربخشی‌ آن حتی پس‌از اولین جلسه ماساژ، قابل‌مشاهده است؛ چراکه با تحریک جریان گردش خون روند بهبودی سرعت می‌گیرد و درد و التهاب سریعاً کاهش پیدا می‌کند.

تحریک الکتریکی

یقیناً مهم‌ترین بخش فیزیوتراپی استفاده از دستگاه‌های مختلف به‌منظور تحریک الکتریکی است. الکتروتراپی می‌تواند در کوتاه‌مدت باعث ترمیم آسیب‌های اسکلتی، عضلانی، کاهش درد و کاهش التهاب ‌شود. در این روش فیزیوتراپیست‌ها با استفاده از ابزارها و دستگاه‌های پیشرفته جریان‌های الکتریکی مختلف را به عمق عضلات و بافت‌های بدن سالمند ارسال می‌کنند و به‌این‌ترتیب باعث افزایش انعطاف و توان عضلانی و همچنین کاهش درد می‌شوند.

جریان‌های الکتریکی عموماً اثرگذاری سریعی دارند و می‌توانند باعث بهبود نسبی وضعیت سالمند برای انجام امور روزمره و روتین شوند. خوشبختانه درحال‌حاضر انواع آرتروز، دیسک، نقرس، التهاب‌های ناشی از عمل جراحی و دردهای مزمن با کمک تحریک الکتریکی درمان می‌شوند.

جالب است بدانید جریان‌های الکتریکی قادرند سیگنال‌های درد را درگیر کنند و به‌این‌ترتیب در را در نواحی مختلف بدن کاهش دهند، همچنین از الکتروتراپی جهت منقبض‌کردن عضلات مبتلایان به سکته مغزی نیز استفاده می‌کنند.

توجه داشته باشید که عموماً الکتروتراپی همراه با لیزر درمانی انجام می‌شود تا بیشترین اثر ممکن را داشته باشد. اولتراسوند نیز نمونه دیگری از درمان‌ به‌وسیله امواج است که با انتقال امواج صوتی به عضلات به‌منظور کاهش اسپاسم عضلانی انجام می‌شود.

تأثیر فیزیوتراپی افراد مسن در کیفیت زندگی

فیزیوتراپی تأثیر بسیار ملموسی بر روی کیفیت زندگی دارد و این را می‌توانید از بیمارانی که حتی یک بار فیزیوتراپی کرده‌اند بپرسید. تأثیر فیزیوتراپی بر کیفیت زندگی را می‌توان از دو منظر بررسی کرد:

بهبود سلامت روانی و جسمی

فیزیوتراپی عاملی مؤثر در بهبود سلامت جسمی و روانی است. در ارتباط با تأثیر فیزیوتراپی بر روی سلامت جسمی سالمندان تا به اینجا صحبت‌های بسیاری کردیم و واضح است که جلسات درمانی بر روی کاهش درد، کاهش التهاب، افزایش توان عضلانی، بهبود وضعیت تعادل، کاهش اسپاسم و … اثر می‌گذارند.

همین مسئله نه‌فقط وضعیت جسمانی سالمند را بهبود می‌‌بخشد که به وضعیت روحی او نیز کمک می‌کند و تأثیر ویژه‌ای بر سلامت روان سالمند دارد؛ چراکه فعالیت‌های فیزیکی منظم و تحت نظر فیزیوتراپ می‌تواند باعث کاهش اضطراب و افسردگی سالمند شود و اصطلاحاً به او احساس کافی و مفیدبودن بدهند.

علاوه‌براین، حضور در جلسات فیزیوتراپی، فرصتی بسیار خوب برای برقراری ارتباط اجتماعی با دیگران و کاهش تنهایی سالمند خواهند بود. همچنین افزایش سن، عامل مهمی در ایجاد مشکلات خواب است و جلسات درمانی فیزیوتراپی می‌تواند با کاهش درد و التهاب بیمار، کیفیت خواب او را بهبود ببخشد.

توانمندسازی برای انجام فعالیت‌های روزمره و حفظ استقلال

دیگر تأثیر فیزیوتراپی بر زندگی سالمندان را باید توانمندسازی او برای فعالیت‌های روزمره‌اش دانست. جالب است بدانید جلسات فیزیوتراپی به‌شکل عجیبی می‌توانند روی اعتماد‌به‌نفس سالمند اثر بگذارند و به اون توان روحی و البته جسمی فوق‌العاده‌ای برای انجام کارهای شخصی بدهند.

یکی از اصلی‌ترین مشکلاتی که دغدغه سالمندان و خانواده‌ سالمندان به حساب می‌آید، ریسک سقوط است. متأسفانه افزایش سن منجر به کاهش تعادل و توان حفظ وضعیت بدن در حالت پایدار می‌شود و نتیجۀ این اتفاق، افتادن‌های گاه و بی‌گاهی است که سالمندان تجربه می‌کنند. فیزیوتراپ می‌تواند با طراحی یک دوره تمرین حرفه‌ای، تعادل و هماهنگی عصب و عضله را در سالمند تقویت کند و به‌این‌ترتیب ریسک سقوط را کاهش دهد.

سؤالات متداول

سخن پایانی

فیزیوتراپی سالمندان به‌شکل حرفه‌ای و اصولی نقش ویژه‌ای در بهبود بُعد جسمی و روانی زندگی سالمندان دارد و می‌تواند کیفیت زندگی آن‌ها را چندین درجه بهبود ببخشد. اهمیت این دوره درمانی به حدی است که ارتوپدها پیشنهاد می‌کنند پیش‌از هر درمان تهاجمی و غیرتهاجمی، سالمند به فیزیوتراپیست حرفه‌ای مراجعه کند تا بتواند با کمترین فشار ممکن بهترین نتیجه را بگیرد. توصیه می‌کنیم اگر شما نیز سالمندی در خانه دارید که نیاز به درمان فیزیوتراپی دارد، این مسئله را جدی بگیرید و با سرعت‌بخشیدن به روند درمان، کیفیت زندگی او را افزایش بدهید. برای دریافت مشاوره رایگان و بهره‌مندی از خدمات فیزیوتراپی سالمندان می‌توانید به فیزیوتراپی دکتر قمی در قزوین مراجعه کنید.