فیزیوتراپی سیاتیک

فیزیوتراپی سیاتیک: درمان و مدیریت درد سیاتیک

درد در اندام‌های تحتانی بدن می‌تواند تمام زندگی را تحت تأثیر قرار دهد؛ چراکه با کاهش دامنه حرکت و توان عضلانی، روتین زندگی به‌طور کامل مختل می‌شود و بیمار حتی از پسِ کارهای شخصی خود نیز بر نمی‌آید. درد سیاتیک از جمله دردهایی است که این چنین می‌تواند بیمار را درگیر خود کند و در صورت جلوگیری از پیشرفت آن، باید انتظار به‌وجودآمدن مشکلات دیگری را نیز کشید. این در حالی است که با فیزیوتراپی سیاتیک، امکان ازبین‌بردن درد و بازگشت به روتین زندگی وجود دارد. با ما همراه باشید تا در ارتباط با صفر تا صد درمان درد سیاتیک با فیزیوتراپی اطلاعاتی جامع و کامل به شما بدهیم.

علل و علائم درد سیاتیک

درد سیاتیک یک اصطلاح پزشکی رایج برای دردی است که در نواحی تحتانی بدن به‌واسطه تحریک عصب سیاتیک (Sciatic Nerve) به‌عنوان بزرگ‌ترین عصب بدن ایجاد می‌شود. این عصب شامل ریشه‌های عصبی نسبتاً بزرگی است که در لگن به یکدیگر متصل می‌شوند و به‌همین‌علت هم درد در یک موضع کوچک ثابت باقی نمی‌ماند. در حقیقت اگر عصب سیاتیک آسیب ببیند، درد به تمام رگ‌های عصبی منتقل می‌شود و بیمار در کمر، ران، ساق و حتی کف پا نیز این درد را حس می‌کند.

در برخی از مواقع بیمار درد را به‌شکل تیر کشیدن احساس می‌کند و برخی دیگر آن را شبیه به برق‌‌گرفتگی، سوزش و … توصیف می‌کنند؛ اما در نهایت الگوی رفتاری این درد در همۀ بیماران مبتلا به درد سیاتیک شبیه به یکدیگر است و عموماً در قسمت ساق‌ پا به‌شکل شدیدتری خود را نشان می‌دهد. علاوه‌براین درد ممکن است در صورت ایستادن و نشستن طولانی‌مدت یا تکانه‌های ناگهانی مانند عطسه و سرفه بیشتر هم بشود. این درد به همان اندازه که ممکن است تنها یک پا را درگیر کند، می‌تواند همزمان باعث درگیری دو پا به‌شکل تدریجی یا ناگهانی نیز بشود. اصلی‌ترین علل ایجاد درد سیاتیک عبارت‌اند از:

• فتق و برآمدگی دیسک کمر؛
• تنگی ستون فقرات و کانال نخاعی؛
• عدم انطباق و سرخوردگی یک مهره نسبت به مهره دیگر در ستون فقرات؛
• اسپاسم عضلانی لگن؛
• التهاب ریشه عصبی کمر؛
• تورم مفاصل؛
• اختلال عروقی؛
• اختلال در سیستم عصبی مرکزی مانند سکته مغزی؛
• کیست‌ تخمدان؛
• تومورهای استخوانی.

همۀ این علائم می‌توانند علتی برای شروع درد سیاتیک باشند. همان‌طور که گفتیم این دردها از یک الگوی مشخص پیروی می‌کنند و به‌همین‌علت تشخیص آن برای پزشک با معاینه فیزیکی و بررسی سابقه پزشکی و علائم بیمار ساده است. اصلی‌ترین علائم درد سیاتیک عبارت‌اند از:

• بی‌حس‌شدن اندام‌های تحتانی؛
• گزگز پا؛
• سوزش پا؛
• احساس سرما یا گرما در موضع درد؛
• ضعف عضلانی؛
• کاهش دامنه حرکتی و اختلال در راه‌رفتن.

تشخیص درد سیاتیک

تشخیص درست درد سیاتیک اهمیت زیادی دارد. اینکه پزشک متوجه شود درد بیمار به‌علت عصب سیاتیک است و باید درمان‌های مربوطه مورد استفاده قرار بگیرد بیمار را چندین مرحله پیش می‌اندازد. به‌طورکلی در پروسه تشخیص درد سیاتیک چند مرحله اساسی طی می‌شود:

• احساس درد توسط بیمار؛
• مراجعه به پزشک؛
• معاینات فیزیکی و بررسی پرونده پزشکی بیمار؛
• ارجاع به مراکز تصویربرداری جهت انجام تست‌های نهایی.

در حقیقت بیمار پس‌از احساس درد غیر‌معمول در نواحی تحتانی بدن باید به متخصص مراجعه کند. سیاتیک عموماً به‌راحتی قابل‌تشخیص است و پزشک با سوابق پزشکی بیمار می‌تواند وجود آن را تشخیص بدهد. به‌خصوص که دردهای سیاتیکی در همۀ بیماران با یک الگوی خاص ایجاد می‌شود و بیماران از وجود دردی در زیر زانو که تا بالای زانو کشیده می‌شود یا دردی که در عضلات کمر می‌پیچد، شکایت می‌کنند.

همچنین بیمار ممکن است با علائمی شبیه به بی‌حس‌شدن عضلات پا و گزگز به پزشک مراجعه کند. در نهایت پزشک بیمار را برای تشخیص نهایی به مراکز تصویربرداری می‌فرستد با با انجام تصویربرداری ساده از ستون فقرات و کمر، سی‌تی‌اسکن و MRI، شدت عارضه مشخص و بیمار، آمادۀ شروع روند درمان شود.

اهمیت فیزیوتراپی در درمان درد سیاتیک

فیزیوتراپی در درمان درد‌های عضلانی و مفصلی و همچنین بازتوانی بیمارانی که به هر دلیلی جراحی کرده‌اند، اهمیت زیادی دارد. در طی جلسات درمانی، فیزیوتراپ با درنظرگرفتن شدت آسیب، موضع آسیب، فرکانس امواج و مسیرهای عصب درگیرشده، سعی می‌کنند تا حد امکان درد را کاهش دهد و حتی به صفر برساند. در حقیقت دارودرمانی، ورزش و حتی جراحی به‌تنهایی نمی‌تواند درد را از بین ببرد و حتماً باید از تکنیک‌های فیزیوتراپی جهت تکمیل روند درمان، به‌خصوص درمان دردهای سیاتیکی استفاده شود.

اهمیت فیزیوتراپی در درمان درد سیاتیک را می‌توان در موارد زیر جست‌وجو کرد:

• استفاده از تأثیرات عمیق جریان‌های الکتریکی جهت بهبود گرفتگی‌های عضلانی ضعیف تا شدید؛
• بهره‌گیری از امواج فراصوت جهت ترمیم نواحی آسیب‌دیده؛
• کمک‌گرفتن از امواج شورت ویو دیاترمی طولی جهت کاهش التهاب؛
• تقویت عضلانی و افزایش توان فیزیکی با تمرینات ورزشی؛
• استفاده از ماساژدرمانی و تکنیک‌های دستی جهت کاهش اسپاسم ناحیه؛
• استفاده از لیزرهای پرتوان جهت ترمیم ناحیه آسیب‌دیده؛
• برداشتن فشار از روی دیسک‌ها.

روش‌های فیزیوتراپی برای درد سیاتیک

فیزیوتراپی سیاتیک با تکنیک‌های مختلف، ضمن تقویت عضلات کمر، درد و تورم موضع درد کاهش پیدا می‌کند و از بروز آسیب‌های جدید جلوگیری می‌شود. شیوه استفاده از تکنیک‌های درمانی در جلسات فیزیوتراپی اهمیت زیادی دارد و فیزیوتراپ براساس آسیب بیمار و روند درمانی که باید برای او طی شود بهترین برنامه درمانی را انتخاب می‌کند. برنامه فیزیوتراپی هر بیمار با توجه به فاکتورهای مختلف متفاوت است و می‌تواند ترکیبی از تکنیک‌های زیر باشد:

• ماساژدرمانی: یکی از شیوه‌های کاملاً رایج و مرسوم در فرایند درمان درد سیاتیک با فیزیوتراپی، ماساژ درمانی و استفاده از تکنیک‌های دستی است. در این روش، فیزیوتراپیست در زمان مناسب و با بررسی شرایط بیمار با استفاده از تکنیک‌های تخصصی تحرک دیسک‌های کمر را زیر نظر می‌گیرد و تلاش می‌کند با ماساژ، درد نقاط دردناک و التهاب را کاهش دهد. در طی این روش، تکنیک‌های دستی باعث می‌شوند قسمت بیرون‌زده دیسک کمر عقب برود و به‌این‌ترتیب درد از بین می‌رود.
• جریان الکتریسیته TENS: یکی دیگر از تکنیک‌های رایج در فیزیوتراپی سیاتیک TENS یا همان جریان الکتریسیته با شدت مناسب است. در این روش دستگاه‌ TENS می‌تواند با ایجاد تحرکات الکتریکی سیگنال‌ را به موضع درد ارسال کند و به‌این‌ترتیب درد و التهاب ناحیه کاهش پیدا خواهد کرد.
• اولتراسوند: اولتراسوند یک شیوه درمانی کاملاً رایج و مرسوم در درمان درد سیاتیک است. در این روش، امواج فراصوت نقش اساسی را ایفا می‌کنند و اگر در زمان درست از این دستگاه استفاده شود، تأثیر فوق‌العاده‌ای بر روی روند درمان می‌گذارد. در طی این روش، ژل مخصوص بر روی موضع درد مالیده می‌شود. سپس با دستگاه اولتراسوند این ژل در موضع درد و نواحی اطراف آن ماساژ داده می‌شود. به‌این‌ترتیب انرژی فراصوت که توان نفوذ بسیار بالایی دارد به عمیق‌ترین لایه‌های بافت عصب ارسال می‌شود و با به‌جاگذاشتن اثر حرارتی و تحریک عصب، درد را از بین می‌برد.
• نیدلینگ: در سال‌های اخیر تکنیک‌ نیدلینگ جای خود را در روند درمان درد با فیزیوتراپی باز کرده است و دردهای سیاتیک نیز واکنش بسیار مثبتی به نیدلینگ نشان می‌دهند. در پی درد و تورم عصب سیاتیک، ممکن است است گره‌هایی در عضلات ایجاد شوند که اصطلاحاً به نام نقاط ماشه‌ای شناخته می‌شوند. این گره‌های سفت و غیر‌قابل‌انعطاف به لمس بسیار حساس هستند و باعث آزار بیمار می‌شوند. فیزیوتراپ با سوزن‌های مخصوص به این گره‌ها دسترسی پیدا می‌کند و با بازکردن آن‌ها، درد را کاهش می‌دهد. گاهی ممکن است گره‌ها به‌اندازه‌ای شدید باشند که با تکنیک‌های دستی باز نشوند. در این شرایط فیزیوتراپ از تکنیک الکترونیدلینگ استفاده می‌کند که قطعاً اثرگذاری بیشتری نسبت به تکنیک دستی خواهد داشت. در این تکنیک، سوزن‌ها مانند تکنیک دستی به زیر پوست می‌روند و گره‌ها را درگیر می‌کنند؛ اما به‌جای اینکه فیزیوتراپ با تکنیک‌های مرسوم اقدام به بازکردن گره‌ها کند، جریان برق را به سوزن‌ها متصل و با فرکانس‌های متفاوت آن را وارد عمق عضلات می‌کند. به‌این‌ترتیب گره‌ها در عرض چند ثانیه باز می‌شوند و درد کاهش پیدا می‌کند.
• مگنت‌تراپی: مگنت‌تراپی یکی دیگر از شیوه‌های رایج برای درمان دردهای سیاتیک است. در این روش درمانی، دستگاه یک میدان مغناطیسی مصنوعی ایجاد می‌کند و با ارسال فرکانس‌های مخصوص و متناوب به بافت و عضله، درد را کاهش می‌دهد.
• تمرینات ورزشی مخصوص: یکی دیگر از شیوه‌های ساده و بسیار مؤثر فیزیوتراپ‌ها برای درمان درد سیاتیک، استفاده از تمرینات ورزشی مناسب است. در طی این تمرینات که توسط فیزیوتراپ و مربی تمرین طراحی می‌شود، عضلات بیمار تقویت می‌شوند و ضمن افزایش انعطاف‌پذیری، دردها کاهش پیدا می‌کنند و همچنین از ایجاد آسیب‌های مجدد جلوگیری خواهد شد.

فواید فیزیوتراپی برای درد سیاتیک

فیزیوتراپی به‌طورکلی فواید بسیار زیادی دارد و استفاده از این روش درمانی برای ازبین‌بردن دردهای سیاتیک با توجه به مزایای آن یک انتخاب مناسب جهت تکمیل روند درمان محسوب می‌شود. مهم‌ترین فواید فیزیوتراپی سیاتیک عبارت‌اند از:

• ارزیابی الگوهای حرکتی بیمار برای کاهش درد؛
• ازبین‌بردن اسپاسم‌های عضلانی؛
• رفع درد در کمر، باسن و ران؛
• پیشگیری از تشدید درد؛
• افزایش دامنه حرکتی بدن؛
• افزایش انعطاف‌پذیری بدن؛
• افزایش توان عضلانی جهت پیشگیری از آسیب‌های بعدی؛
• بهبود عملکرد عضلات، مفاصل و نخاع.

سخن پایانی

درد سیاتیک می‌تواند زندگی روزمره را از فرد بگیرد و به‌دلیل گستردگی درد، اجازه فعالیت ساده را نیز به بیمار ندهد. اگر با روش‌های درمانی مختلف روند پیشرفت درد متوقف نشود، این عارضه مزمن خواهد شد و رفته‌رفته احتمال از بین‌رفتن آن به صفر خواهد رسید؛ بنابراین در صورت احساس درد غیر معمول با علائم درد عصبی سیاتیک در نواحی تحتانی، بیمار باید هر چه سریع‌تر به پزشک متخصص مراجعه و فیزیوتراپی سیاتیک و فیزیوتراپی زانو را آغاز کند.